فابین راهبرد

شفق سودای جنگنده رادارگریز ایرانی!

هواپیمای شفق یک جت آموزشی برای آموزش خلبانان تاکتیکی است. جنگنده شفق، از جنگنده‌های پنهانکار و مافوق صوت که طراحی آن از چندین سال پیش شروع شد و در سال ۲۰۰۴ نیز تکمیل نمونه اولیه آن گزارش شد، در سه نوع آموزشی دو نفره، جنگنده دو نفره و جنگنده یک نفره طراحی شده‌است. پروژه طراحی شفق توسّط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران سرمایه گذاری شده و به‌وسیله مجتمع دانشگاهی هوایی (Aviation University Complex) که زیر مجموعه‌ای از دانشگاه صنعتی مالک اشتر می‌باشد طراحی شده‌است و لازم به ذکر است که دانشگاه صنعتی مالک اشتر که یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی و طراحی ایران می‌باشد وابسته و زیر نظر کامل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است.

بسیاری از کارشناسان شفق را از حیث توانایی و نوع طراحی با طرح هواپیمای MiG-I-۲۰۰۰ روسیه مقایسه کرده‌اند. البته لازم به ذکر است در طراحی شفق به ویژگی پنهانکاری (رادارگریزی) آن توجه زیادی شده، بویژه که طرح بدنه آن به جنگنده اف/ای-۲۲ رپتور ساخت آمریکا که یک جنگنده پنهانکار است نیز تا اندازه‌ای شباهت دارد و بدنه آن از مواد جاذب امواج رادار (Radar Absorbing Materials) ساخته شده‌است، در واقع می‌توان شفق را اولین جنگنده پنهانکار ایرانی دانست. بنا به اظهارات بعضی رسانه‌ها طراحی نمونه نهایی شفق که شامل بسیاری اصلاحات و بهبودها می‌باشد تا سال ۲۰۰۸ بطول خواهد انجامید.
شفق دارای هفت جایگاه برای حمل تسلیحات مختلف می‌باشد. نوع سازه به کار رفته به شکل مناسبی اجازه حمل انواع بمب و موشکهای هوابه هوا و هوابه زمین و همچنین انواع بمب با هدایت لیزری را به این هواپیمای توانمند می‌دهد. که در زیر هر بال سه جایگاه و یک جایگاه نیز در زیر بدنه قرار دارد. همچنین استفاده از نمایشگرهای چند کاره رنگی در کاکپیت آن موجب شده تا در جنگنده از نمایشگرهای آنالوگ کمتر استفاده شود. ضمنا در کاکپیت این هواپیما به راحتی خلبان توجه زیادی شده‌است، همچنین در شفق از صندلی‌های پرتاب شونده K-۳۶D نیز استفاده شده‌است.
وزن این جنگنده حدود ۵ تن می‌باشد که از این لحاظ یک جنگنده سبک بحساب می‌آید. پیشرانه این جنگنده یک دستگاه موتور توربوجت RD-۳۳ کلیموف یعنی همان موتور بکار رفته در جنگنده MiG-۲۹ است. بنا به گفته بعضی رسانه‌ها ایران برنامه‌هایی نیز برای تولید موتور کلیموف RD-۳۳ و نمایشگرهای تحت امتیاز روسیه در ایران دارد.
از دیگر ویژگی‌های بارز شفق می‌توان به طراحی آیرودینامیکی و سرعت فراصوتی آن که دو تا دو ونیم برابر سرعت صوت است اشاره کرد، در طراحی شفق مساحت ریشه بالها بسیار بیشتر از نوک بال است و این امر موجب می‌شود تا جنگنده شفق در نبردهای هوایی تن به تن (داگ فایت) بتواند به سرعت زاویه حمله را بسوی هدف تغییر دهد، همچنین بواسطه طراحی ویژه بدنه آن توانایی پیچش، غلتش و قابلیت مانور پذیری شفق تا حد زیادی افزایش یافته و آن را به جنگنده‌ای برای استفاده در موقعیت‌های خاص تبدیل کرده‌است. کارشناسان در مورد شفق به گمانه زنی‌هایی پرداخته‌اند از جمله اینکه جنگنده شفق از توانایی پرواز در ارتفاع پایین نیز بخوبی برخوردار است و از لحاظ اویونیک یا سیستم‌های الکترونیک پروازی نیز بسیار پیشرفته می‌باشد. حتی بسیاری از کارشناسان ویژگی پنهانکاری شفق را حاصل ترکیب طراحی ویژه و استفاده از مواد جاذب امواج رادار دانسته و توانایی پنهانکاری شفق را با جنگنده آمریکایی F-۱۱۷ Nighthawk که جنگنده‌ای بسیار پیشرفته می‌باشد مقایسه می‌کنند.

آذرخش آغاز رسیدن ایران به ساختن کامل جنگنده

در سال ۱۳۸۷ سه فروند جنگندهٔ آذرخش (که احتمالاً از همان ۶ فروند تولید شده تا سال ۱۳۸۰ بودند، در تهران به نمایش گذاشته شدند. نیروی هوایی ارتش ایران در نهایت پروژه مهندسی معکوس جنگندهٔ "اف-۵ئی" را رها کرد در حالی که صنایع اوج و دانشگاه شهید ستاری هم جنگندهٔ مشابهی را با نام "صاعقهٔ-۸۰" ساخته و در سال ۱۳۸۳ اولین پرواز آزمایشی آن را انجام دادند. "صاعقهٔ-۸۰" بعدها به" آذرخش-۲" و سپس به جنگنده "صاعقه" معروف شد.

 مشخصات جنگنده آذرخش

جنگنده آذرخش از دو موتور روسی "آردی-۳۳" استفاده می کند. این جنگنده بیشتر برای عملیات های "هوا به زمین" طراحی شده ولی در کنارآن توانایی جنگ هوایی را نیز دارد. پیشرانه این هواپیما دو دستگاه است. که البته کمی و یا مقداری کمتر از صاعقه (هواپیما) است.

  وزن این جنگنده در حالت عادی حدود ۸ تن و در حالت بیشینه میان ۱۵ تا ۱۸ تن است و می‌تواند ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ کیلوگرم مهمات با خود حمل کند و حداکثر سرعت آن ۱/۶ ماخ است. در مقام مقایسه وزن جنگنده اف-۵ئی ۴/۳۱ کیلوگرم و حداکثر وزن آن ۱۱/۲۱۳ کیلوگرم است. توانایی حمل ۲۳۰۰ کیلوگرم مهمات (انواع موشک، راکت، بمب و سوخت اضافی) را دارد و حداکثر سرعت آن هم ۱/۶ ماخ (حدود ۱۷۰۰ کیلومتر بر ساعت) است.

 رادار این جنگنده از نوع" N۰۱۹-ME" که در جمهوری اسلامی ایران بهسازی شده تا کارایی آن ضد اهداف زمینی افزایش یابد. آذرخش بیشتر و در واقع برای حمله به اهداف زمینی طراحی و ساخته شده است و توانایی جنگ هوایی را نیز دارد.

  در جنگنده آذرخش مساحت بال ها کمی افزایش یافته است. بارزترین تفاوت آذرخش با "اف-۵،" ورودی موتورهای به وضوح بزرگ تر آن است که در نتیجه نصب موتور قدرتمندتر و نیاز به ورودی هوای بزرگ تر حاصل آمده است. همچنین تغییرات واضحی در سکان عمودی آن پدید آمده که می توان از آن ها به عنوان عوامل کنترل کنندهٔ مانورپذیری بسیار و بعضا خارج از کنترل اف-۵ دانست.

طراحی جنگنده آذرخش

طراحی هواپیمای آذرخش بر مبنای هواپیمای اف-۵ و بدون تغییرات قابل توجه انجام شد. سابقهٔ طراحی هواپیمای جنگنده در ایران به بعد از انقلاب می‌رسد و طراحی این گونه هواپیماها کاملاً ایرانی و بومی بوده‌است. متخصصین ایرانی طراح این هواپیماها استادان دانشگاه هوایی شهید ستاری و متخصصین صنایع دفاع هستند. این هواپیما نیز مانند اف-۵ فاقد قابلیت سوختگیری هوایی است.
 

صاعقه_چون صاعقه در صنعت هوایی کشور

"صاعقه" یک جت جنگنده ساخت جمهوری اسلامی ایران است که به عنوان یک جنگنده مانورپذیر توانایی انجام هر نوع ماموریتی را در چارچوب ساختار هواپیما دارد .  بر اساس منابع گفته می‌شود اولین اسکادران تخصصی صاعقه در اسفند ماه 88 در پایگاه دوم شکاری "تبریز" تشکیل شده است؛ البته تولید انبوه این جنگنده به سال 1393 باز می‌گردد.
جنگنده بمب‌افکن "صاعقه"در شهریور 85 با پرواز موفق در رزمایش "ضربت ذوالفقار" رسما به ناوگان هوایی ارتش پیوست و در رژه هفته دفاع مقدس سال 1386 از آن رونمایی شد."جنگنده صاعقه"، دو سکان عمودی دارد.
پیش نمونه‌های طراحی جنگنده "صاعقه" در دانشگاه هوایی "شهید ستاری" انجام شد و این گونه عنوان شده که جنگنده صاعقه مدل دیگری از "آذرخش"  است. جنگنده صاعقه با طول بیش از 14 و پهنای بال بالغ بر 8 متر،  ارتفاع 4.20 متر و دارای سرعت بیش از 2 ماخ است.

شعاع عملیاتی این جنگنده 300 مایل، برد ترابری آن 1490 مایل (2هزار و 759 کیلومتر) است و می‌تواند انواع  "موشک‌های سطح به سطح هواپایه" و "بمب‌های هوشمند"  را حمل و  شلیک کند. 

از جمله موشک‌، بمب و راکت هایی که این جنگنده می‌تواند حمل و عملیاتی کند؛  می‌توان به "سایدوایندر"، "ای جی ام – 65 ماوریک"، "مارک 80"، "سی بی‌ یو"، "سی- آر-وی- 7 (CRV7) " و ... اشاره کرد. 

جنگنده صاعقه پشتیبان قدرتمند نیروهای سطحی در جنگ‌های نزدیک

ویژگی مهم این جنگنده پشتیبانی نزدیک هوایی بوده و توانمندی‌های حمل و شلیک انواع راکت، پرتاب انواع بمب و موشک با سیستم رادار پیشرفته را دارد، کابین خلبان صاعقه بسیار راحت بوده و خلبان، امکان دید کامل نسبت به اطراف خود را دارد.

این جت جنگی؛ تنها جنگنده‌ای بوده که با ابتکار متخصصان ایرانی، مجهز به دید خلبان در جهات اصلی و فرعی شده است؛ به عبارت بهتر  خلبان به وسیله دوربین‌های پیشرفته مداربسته، به راحتی می‌تواند قسمت‌های مختلف هواپیما را ببیند که این قابلیت قدرت این جنگنده را در تعقیب و گریز دیگر هواپیماها و در گیری‌های هوایی و مانورهای واکنش سریع به شدت افزایش می‌دهد.

رادار کنترل آتش جنگنده "صاعقه"  از نوع Phazotron-NIIR N019  بوده و رادار N019 ساخت فازاترون که به نام Baaz نیز شناخته می‌شود، قادر است 10 هدف هوایی را در حالت "رهگیری به‌هنگام جستجو"  از فاصلهء حدود 80 کیلومتری مورد شناسایی قرار دهد و هم‌زمان به دو هدف شلیک کند. 
رادار N019 دارای قابلیت دیدپائین بوده و دارای دقت و قدرت تشخیص خوبی برای تمیز دادن اهداف چندگانه است. بیشترین وزن محموله این هواپیما 4,400 کیلوگرم و وزن خالی این هواپیما 8,000 کیلوگرم و بیشترین وزن برخاست این هواپیما 15,000 تا 18,000 کیلوگرم است.
قدرت مانور هوایی صاعقه و خطای بسیار پایین و نیز شتاب لحظه‌ای و سریع از ویژگی‌های این جت جنگی محسوب می‌شود. جدار شیشه‌ای کابین خلبان "صاعقه" ضد گلوله بوده و بنابراین امنیت خلبان در این شکاری به مراتب بیشتر از جنگنده‌های دیگر است.

چرا خلبان صاعقه دغدغه های کمی دارد!؟

کاکپیت یا همان کابین خلبان صاعقه، تماما دیجیتالی و بسیار راحت بوده و خلبان، امکان دید کامل نسبت به اطراف خود را دارد.

از سوی دیگر، جدار شیشه ای ضد گلوله برای کابین خلبان صاعقه، امنیت خلبان را تا حد بسیار زیادی افزایش می دهد.

در صاعقه خلبان به وسیله دوربین‌های پیشرفته مداربسته، به راحتی می‌تواند قسمت‌های مختلف هواپيما را ببیند که این قابلیت قدرت این جنگنده را در تعقیب و گریزها و درگیری های هوایی را افزایش می دهد.

بیشترین وزن محموله این هواپیما 4,400 کیلوگرم و وزن خالی این هواپیما 8,000 کیلوگرم و بیشترین وزن برخاست این هواپیما 15,000 تا 18,000 کیلوگرم است.

اعتراف آمریکا به ترس از صاعقه ایرانی

چند روز پس از انتشار اخبار مربوط به پیوستن "صاعقه" به نیروی هوایی ایران، فرمانده نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا، پس از انتشار اخبار ساخت جنگنده های ایرانی گفته بود: ما قبلا اصلا از جنگنده های ایرانی نمی ترسیدیم، بلکه از قدرت تحلیل و واکنش سریع و غیر قابل پیش بینی خلبانان ایرانی بیمناک بودیم، اما الان ما اطلاعاتی درباره جنگنده های ساخته شده در ایران نداریم و نمی دانیم از چه نوع تکنولو‍‍ژی در آنها استفاده شده است و الان هم از جنگنده های آنها و هم از خلبانان آنها بیمناکیم؛ ما قدرت آنها را در درگیری های هوایی شاهد بوده ایم و جنگ 8 ساله ایران و عراق را خوب به یاد داریم.

ورود ایران با قاهر313 به سازندگان جنگندۀ نسل پنجمی

قاهر ۳۱۳ یک جنگنده دو موتوره با دو سکان عمودی است. سر بال‌های آن به سمت پایین تمایل دارند و از دو کانارد یک تکه (که در جنگنده‌های نسل ۵ هم مشاهده می‌شود و تاثیر مثبتی در سطح مقطعی دارد) استفاده می‌کند و دارای کابینی بزرگ با سطح دید خوب و یک سامانه اپتیکی زیر دماغه است؛ همچنین خروجی موتور آن دارای یک درپوش است که نشان دهنده تلاش متخصصان برای کاهش امواج فروسرخ بازتابی است.

حمل تسلیحات پیشرفته بومی، برخورداری از قدرت تهاجمی بالا، تعمیر و نگهداری آسان و سریع، قابلیت نشست و برخاست از باند‌های با طول کوتاه، حمل ۶ موشک هوا به هوا، برخورداری از سامانه‌های الکترو اویونیک، برخورداری از سطح مقطع راداری بسیار کم (که به رادار گریزی این جنگنده کمک بسیاری کرده است) و توانایی پرواز در ارتفاع پست از دیگر ویژگی‌های این جنگنده می‌باشد.

به نظر برخی تحلیلگران جنگنده قاهر ۳۱۳ به جنگنده F۱۸ و به نظر برخی دیگر، شباهت زیادی به لاکهید مارتین اف ۲۲ رپورتر دارد که به منظور ماموریت‌های تهاجمی و نبرد‌های هوایی ساخته شده است.
قاهر ۳۱۳ در فروردین ۹۶ آزمایش‌های حرکت بر روی باند و در بهمن همان سال تست فست تاکسی (سرعت گیری روی باند تا پرواز) را انجام داد و توسط سردار دهقان مورد تایید قرار گرفت.

گفته های خبرگزاری ها ایرانی درباره f313(قاهر313)

۱- در این جنگنده از دو ورودی و مکنده هوا برای رساندن اکسیژن به موتور استفاده شده‌است؛ با توجه به زاویه غیر مستقیم ورودی هوا نسبت به موتور، بازتاب راداری آن کاهش یافته، و آن را زاویه‌دار ساخته‌اند تا بتواند انرژی موجی رادار را جذب کند، همانند آن چیزی که در اف۳۵ لایتنینگ۲ دیده می‌شود.
۲- در قاهر ۳۱۳ گاز‌های داغ خروجی موتور قبل از خروج با هوای خنک مخلوط می‌شوند، تا تأثیر گرمایی بر سطح هواپیما را کاهش دهند.
۳- در ساخت بدنه این جنگنده از مواد جاذب-راداری استفاده شده‌است، تا انرژی موجی را جذب و بازتاب راداری آن کاهش یابد.
۴- در قاهر ۳۱۳ با توجه به طول ۱۶ متری و ارتفاع کم ۴ متری که برآورد شده‌است، هواپیما دارای دو محفظه با ظرفیت دو بمب ۲۰۰۰ پوندی، یا تعداد بیشتری موشک هوابه‌سطح، یا حداقل ۶ موشک هوابه‌هوا در رسته آر-۱۷ یا پی‌ال-۱۲ می‌باشد.

سایت میلیتاری فکتوری (Military Factory) تصریح کرد: تسلیحات این جنگنده بمب‌های هدایت شونده 500 تا 1000 کیلوگرمی "او آر 6 " و موشک‌های هوا به هوا (کلاس‌های مختلف بسته به نوع استفاده) خواهد بود. قاهر ۳۱۳ یکی از تولیداتی بود که توانمندی‌های متخصصان داخلی را در عرصه هوایی به خوبی به رخ جهانیان کشیده و تاکنون توجهات زیادی را به خود جلب کرده است.

کارشناسان نظامی غربی مدعی هستند که قاهر-۳۱۳ شباهت مبهمی با هواپیمای آزمایشی بوئینگ برد آو پری (Boeing Bird of Prey) دارد که برای تست‌های پنهان‌کاری ساخته شده بود.

خبرگزاری اسپونیک روسیه در گزارشی به معرفی جنگنده های در حال توسعه و عملیاتی نسل 5 جهان پرداخته است. در این گزارش، طرح جنگنده قاهر 313 نیز به عنوان یک جنگنده نسل 5 اعلام کرده است. 
صدای روسیه در گزارشی درباره جنگنده قاهر 313 می گوید: اين جنگنده هم تراز با جنگنده "اف 18 " آمريکا است.

جنگندۀ کوثر_اثبات کنندۀ قدرت جمهوری اسلامی ایران در توان ساخت جنگندۀ بومی

به زبان ساده می توان گفت یک هواپیمای رزمی از بخش های کلی به اسم سازه، الکترونیک پروازی، پیشران و تسلیحات تشکیل می شود. اتفاق مهم آن است که اکنون در بخش ساخت سازه به خوکفایی ۱۰۰ درصد رسیده ایم. در بخش سیم کشی و یا اصطلاحا وایرینگ این عدد در هواپیمای کوثر نیز ۱۰۰ درصد و در بخش سامانه های اویونیکی در حدود ۹۰ درصد است. در داخل کابین هواپیما شاهد یک تغییر بسیار بنیادی نسبت به خانواده اف ۵ هستیم و مشاهده می شود که نمایشگرهای دیجیتالی مدرن، جایگزین آلات دقیق قدیمی شده اند.

این نمایشگرهای دیجیتال که اطلاعات لازم در مورد وضعیت وسیله پرنده مانند ارتفاع پروازی، زوایه نسبت به افق، سرعت، میزان سوخت و ... را در اختیار خلبان قرار می دهد مزیت های بزرگی نسبت به نمایشگرهای عقربه ای (آنالوگ) قدیمی دارد که از جمله مهمترین آن، کم کردن فشار روانی خلبان و افزایش دقت و راندمان است. در کابین های قدیمی خلبان بایستی به صورت همزمان عقربه های مختلفی را کنترل کرده و همزمان به عملیات پروازی و همچنین در صورت لزوم درگیری و اجرای آتش نیز توجه نماید.

همان طور که درباره کوثر گفته شده این هواپیما در نقش آموزشی و پشتیبانی نزدیک هوایی مورد استفاده قرار می گیرد. داشتن یک کابین با نمایشگرهای دیجیتالی، خلبانان جوان را برای پذیرش جنگنده های جدید و مدرن آشنا کرده و در زمان و هزینه های آموزشی در هواپیماهای رزمی نسل بعد باعث صرفه جویی می شود.

از دیگر ویژگی های بارز این جنگنده، نصب نمایشگر سربالا HUD برای خلبان است که دقت نشانه روی را با نمایش محاسبات در مقابل خلبان افزایش می دهد. بهره برداری از HUD خصوصا برای جنگنده هایی که از سلاح غیرهدایت شونده استفاده می کنند به دلیل اینکه دقت محاسبات بالستیکی پرتاب بمب و یا راکت را بالا می برند از اهمیت بالایی برخوردار است. البته بر اساس اعلام مسئولین امر این هواپیما توان حمل بمب های هدایت اپتیکی و لیزری را نیز در کنار انواع موشک های هوا به هوا دارد.

در بخش راداری اشاره خاصی به نوع رادار نصب شده بر روی این هواپیما نشده ولی بر اساس تصاویر منتشر شده از مراسم رونمایی و بنرهای مربوط به سامانه های نصب شده روی این هواپیما می توان احتمال نصب یک رادار کنترل آتش چند منظوره را بر روی این هواپیما مطرح کرد.

یکی دیگر از ویژگی های جت رزمی کوثر، بهره گیری از رادار پیشرفته و چندمنظوره است که به طور خاص برای این هواپیما توسعه داده شده و از نظر ظاهری شکل رادوم یا پوشش جلوی هواپیما متفاوت است و به همین منظور اهداف مختلف بر روی نشانگر داخل کابین برای خلبان به نمایش در می آید، ضمن آنکه بهره گیری از سامانه های هشدار دهنده راداری (RWR)، شناسایی دوست از دشمن جهت رهگیری هوایی (IFF)، مدیریت سلاح و پردازشگر تسلیحات، پرتابگرهای چف/ فلیر، رادیو نسل جدید جهت ارتباط ایمن نیز مورد توجه قرار گرفته است که هریک به صورت بومی طراحی و توسعه یافته ضمن آنکه هواپیما در بحث ناوبری از سامانه های نسل جدید ناوبری تاکتیکی (TACAN) و ترکیبی (INS/GPS لیزری) بهره می گیرد. .

صندلی پرتاب شونده خلبان و ارابه فرود دو قطعه بسیار حساس و استراتژیک دیگر هستند که با بومی سازی کامل در کشور بر روی هواپیمای کوثر نصب شده اند. صندلی پرتاب شونده خلبانان از نوع "صفر صفر" بوده یعنی می توانند حتی در سرعت صفر و ارتفاع صفر نیز اقدام به خارج کردن خلبان از جنگنده بکنند.

اما شاید حساس ترین و چالش برانگیز ترین بخش مربوط به ساخت هر جنگنده ای مربوط به سیستم پیشران آن باشد. در این هواپیما از دو دستگاه موتور توربوجت اوج استفاده شده که در حقیقت مدل ایرانیزه شده موتور آمریکایی J-۸۵ بوده و بر اساس اعلام مسئولین تا ۹۰ درصد آن بومی سازی شده است. کوثر با استفاده از دو موتور اوج توانایی دستیابی به سقف پرواز ۴۵۰۰۰ پا و حداکثر سرعت ۱.۵ ماخ را دارد.

پایان بخش اول_بخش دوم دربارۀ جنگنده های اموزشی ساخت ایران است.