جمهوری اسلامی ایران که در طول هشت سال جنگ تحمیلی و بعد از آن برای آماده نگاه داشتن نیروی هوایی خود، تداوم آموزش‌های تخصصی و توسعه و نوسازی ناوگان هوایی را در دستورکار قرار داده، امروز در حوزه آموزش و نوسازی تجهیزات آموزشی، اعم از طراحی و ساخت یا خرید تجهیزات، موفقیت‌های چشم‌گیری داشته که هرکدام از آن نیازمند تحلیل و معرفی است.
جنگنده آموزشی سیمرغ
جت آموزشی سیمرغ را مشابه F۵ می‌دانند. در واقع شرکت هواپیماسازی ایران(هسا) به‌دلیل تحریم و مشکلاتی که برای کشورمان در مسیر تولید و خرید جت‌های آموزشی ایجاد شده بود، تصمیم گرفت دست به طراحی و ساخت یک جنگنده آموزشی جدید به‌نام سیمرغ بزند.
جنگندۀ نزدیکتر�جنگندۀ آموزشی سیمرغ�_جنگندۀ دورتر �F5 آمریکایی�
سیمرغ همان مدل روزآمدشده جنگنده‌های تک‌سرنشین F-۵A است که بعدها با اضافه شدن یک کابین دیگر و در مجموع با دو سرنشین به هواپیمای آموزشی تبدیل شد و بهتر است بگوییم شباهت بسیار زیادی به F-۵B (دو سرنشین) پیدا کرده تا قابلیت استفاده‌های آموزشی را داشته باشد.
در واقع داستان خرید F-۵A در ایران به اوائل دهه ۷۰ میلادی باز می‌گردد. در آن زمان حکومت پهلوی تعداد زیادی (نزدیک به ۲۰۰ فروند) از این جنگنده را از شرکت آمریکایی نورثروپ خریداری می‌کند، اما بعدها تعدادی از آن به کشورهایی مانند ویتنام، یونان و اردن فروخته می‌شود و فقط ۱۳ فروند از این جنگنده در ایران باقی می‌ماند که توسط هسا کاربرد آموزشی پیدا می‌کند.
اصلی‌ترین تغییراتی که در سیمرغ اعمال شده تا از هواپیمای F-۵B متمایز شود، تغییرات در قسمت جلویی کابین خلبان، تبدیل شدن یک کابین به دو کابین، تغییرات در قسمت دماغه، ورودی موتورها، ارابه فرود، شیشه جلوی خلبان و خود کابین خلبان است، البته در بخش صندلی خلبان هم تغییراتی به وجود آمده که می‌توان در این خصوص به صندلی مدل K-۳۶D و یک سیستم ناوبری روسی اشاره کرد.
جت آموزشی تذرو
جت آموزشی سبک JT-۲-۲ �تذرو� برای نخستین‌بار در سال ۲۰۰۰ به پرواز در آمد و در نمایشگاه هوایی کیش سال ۲۰۰۲ در معرض دید مردم قرار گرفت.
�تذرو� جزئی از طرح برنامه یا حسین(ع) یا سومین جت آموزشی این پروژه بعد از �درنا� و �رعد� به شمار می‌رود که به‌منظور جایگزینی با هواپیماهای T-۳۳A و F-۵B که هر کدام به ترتیب ۵۰ و ۴۰ سال در خدمت نیروی هوایی ارتش قرار دارند، طراحی و ساخته شده است.
این هواپیمای سبک از توانایی حمل سلاح‌های سبک به‌منظور عملیات رزمی-آموزشی و ضدشورش برخوردار است که هم می‌تواند راکت‌اندازهای هفت‌تایی و هم تیربارهای سبک را زیر بال‌هایش حمل کند.
�تذرو� دارای بال مستقیم و دُمِ عمودی پس‌گرا است. همچنین پوسته این هواپیما از مواد مرکب و یک اسکلت آلومینیومی محافظ ساخته شده و ارابه فرود اصلی آن بر روی یک سازه مقاوم در مقابل بار وارده قرار گرفته است.
موتور �تذرو� از نوع جنرال الکتریک J-۸۵-۱۳ بدون پس‌سوز است که این نوع موتور برای این هواپیما حداکثر سرعت ۶۴۵ کیلومتر بر ساعت و سعود به ارتفاع ۳۸ هزار پایی را در هشت دقیقه ممکن می‌سازد.
همچنین وزن برخاستی این جت آموزشی، بیشینه حدود چهار هزار کیلوگرم دارد و جایگاه خلبانی به‌گونه‌ای تعبیه شده تا استاد و دانشجو بر روی صندلی‌های پرتابی سبک مارتین بیکر MK-۱۵ بنشینند و هدایت این هواپیما را بر عهده بگیرند.
جت آموزشی تمام ایرانی �یاسین�
جت آموزشی تمام ایرانی یاسین آخرین و پیشرفته‌ترین دستاورد نیروی هوایی کشورمان محسوب می‌شود که درواقع همان جت �کوثر ۸۸� است.
با ساخت جت آموزشی یاسین، جمهوری اسلامی ایران در زمره معدود کشورهای دارنده فناوری هوایی قرار گرفته است؛ زیرا پیش از این هرچند هواپیماهای آموزشی مانند �پرستو� و �سیمرغ� را ساخته بودیم، اما هیچ‌کدام از این جت‌های آموزشی ۱۰۰ درصد بومی نبودند و بیشتر بهبودیافته و یا تغییریافته نمونه‌های خارجی بودند.
این هواپیمای آموزشی مادون صوت، پس از گذراندن مراحل تست نهایی، هفته گذشته با دستور فرمانده نیروی هوایی ارتش، نخستین پرواز رسمی خود را بر فراز پایگاه شهید نوژه همدان اجرا کرد. این جت آموزشی به دست توانمند متخصصان وزارت دفاع و همکاری نیروی هوایی ارتش طراحی و ساخته شده است.
جت آموزشی پیشرفته تمام ایرانی �یاسین� دارای ۱۲ متر طول، ۴ متر ارتفاع و ۵,۵ تن وزن بدون بار در شرایط برخاست عملیاتی است و می‌تواند تا سقف ۱۲ کیلومتر به پرواز درآید.
بال این هواپیما با بیش از ۱۰ متر طول و ۲۴ مترمربع مساحت به شکلی طراحی شده است تا این هواپیما بتواند با حداقل سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت در دسته بهترین هواپیماهای آموزشی دنیا در نشست و برخاست قرار گیرد و سرعت خود را در سطح دریا به‌سرعت زیر صوت برساند.
وجود یک باله افقی کاملاً چرخان در دم این هواپیما محدودیت خلبان را برای انجام مانورهای مختلف و به‌خصوص خروج از حالت �اسپین� یا سقوط دورانی برطرف می‌کند. جت آموزشی پیشرفته �یاسین� از دو موتور توربوجت با قدرت رانش هفت هزار پوند بهره می‌برد که از نظر قدرت در رده موتور هواپیماهای جنگنده روز دنیاست.
کابین این هواپیما با چینش پشت سر هم و غیرهم‌سطح به گونه‌ای طراحی شده است تا میدان دید راحت و وسیعی را برای شاگرد در کابین جلو و به‌ویژه استاد خلبان در کابین عقب فراهم کند. صندلی پران این هواپیما نسبت به نمونه‌های خارجی خود قادر است در سرعت صفر یعنی روی باند و در هر شرایطی فعال شده و سرنشین‌ها را در کسری از ثانیه تا ۱۰۰ متر به بیرون از هواپیما پرتاب کند.
میزان مسافت باندی که این هواپیما برای فرود احتیاج دارد تنها ۷۰۰ متر است و هواپیمای �یاسین� حتی قابلیت فرود بر روی باندهای کوتاه را داراست. ایران با طراحی و ساخت این هواپیمای جت آموزش پیشرفته در زمره معدود کشورهای دارنده فناوری هوایی قرار گرفته و آمادگی دارد این توانمندی را با سایر کشورها به اشتراک بگذارد.
با تولید جنگنده آموزشی یاسین، امید می‌رود که در مراحل دیگر طراحی و ساخت و توسعه و روزآمدسازی جت‌های آموزشی گام‌های بلندتری را نسبت به قبل برداریم؛ زیرا یاسین گام بلندی در حوزه ساخت جنگنده کاملاً بومی به حساب می‌آید تا بتوان در مراحل بعد جنگنده‌های آموزشی پشرفته‌تر و رقابت‌پذیرتری را بسازیم.
منابع:
خبرگزاری تسنیم_سایت جنگاوران و...