فابین راهبرد

ماهواره چیست؟

ماهواره، يا قمر مصنوعي (Artificial Satellite) ، به دستگاه‌هاي ساخت بشر گفته مي‌شود که در مدارهايي در فضا به گرد زمين يا سيارات ديگر مي‌چرخند، (ماه، زمين و ساير سيارات ، ماهواره هاي طبيعي (Natural Satellite) نام دارند).
پس از ساخت ماهواره، آنها را توسط يک ماهواره بر، موشک يا شاتل فضايي به فضا پرتاب مي کنند تا در مدار معين خود بر حول محور زمين قرار گيرند. ماهواره هايي که حول محور مدار زمين در گردشند تنها زماني ميتوانند در مدار خود باقي بمانند که شتاب آنها با نيروي گرانش جرمي (به طور مثال زمين) که به دور آن مي چرخند، تناسب و تعادل داشته و تحت تاثير آن باشند. در صورتي که شتاب ماهواره بيشتر از گرانش زمين باشد، ماهواره در مسيري مستقيم از زمين دور
مي شود و بالعکس اگر شتاب ماهواره کمتر باشد به سمت زمين کشيده خواهد شد.
پس از اتمام عمر ماموريت ماهواره، آنها معمولاً در نقاط خاصي از جمله اقيانوس ها سقوط مي کنند. البته پيش از سقوط هنگام برخورد با مولکول هاي خارجي ترين لايه اتمسفر سرعت ماهواره کم شده و در اين زمان نيروي گرانش، ماهواره را به سمت لايه هاي داخلي اتمسفر مي کشاند و اين امر باعث مي شود در اثر حرارت بسيار زياد بخش اعظم ماهواره سوخته و باقي مانده احتمالي آن در نقاط از پيش تعيين شده اي که اکثراً در اقيانوس ها و درياهاي آزاد است، سقوط مي کند.
امروزه ماهواره ها تنها براي کسب اطلاعات از زمين كاربرد ندارند، بعنوان مثال هم اکنون چندين ماهواره پيشرفته علمي تحقيقاتي بر گرد خورشيد و اجرام منظومه خورشيدي در حال حرکتند و اطلاعات خود را از آن اجرام به مراکز مديريت ماهواره خود در زمين ارسال مي کنند.

ماهواره اسپوتنیک1 نخستین ماهواره ی فرستاده بشر به فضا در 4 اکتبر 1957-ساخت شوروی سابق 

تاريخچۀ ماهواره

در چهارم اکتبر 1957 اولين ماهواره مصنوعي با نام اسپوتنيک 1 به فضا پرتاب شد.
اسپوتنيک 1 حاصل تحقيقاتي بود که دانشمندان علوم فضايي شوروي از سال 1955 آغاز کرده بودند. اسپوتنيک 1 در هر 96 دقيقه يک دور کامل به دور زمين مي چرخيد و اطلاعات به دست آمده را به صورت سيگنال هاي راديويي به زمين ارسال مي کرد. وزن اين ماهواره در حدود 83 کيلوگرم بود و چهارم ژانويه 1958 يعني سه ماه پس از پرتاب، به زمين سقوط کرد.
دو سال بعد اتحاد جماهير شوروي توانست دومين ماهواره مصنوعي را با نام اسپوتنيک 2 به فضا پرتاب کند، كه اين ماهواره بيش از پنج ماه در مدار زمين مي چرخيد.
در جدول 1 نخستين ماهواره كشورهايي كه اقدام به پرتاب آن نموده اند، ذكر شده است.
کشور     سال پرتاب           نام نخستين ماهواره
اتحاد جماهير شوروي          ۱۹۵۷    اسپوتنيک ۱
ايالات متحده         ۱۹۵۷    اکسپلورر ۱
فرانسه    ۱۹۶۵    آستريکس
ژاپن       ۱۹۷۰    اسومي
چين       ۱۹۷۰    دونک فانگ هونگ ۱
هند        ۱۹۸۰    روهيني
اسرائيل   ۱۹۸۸    اوفک-۱
اوکراين   ۱۹۹۵    سيچ-۱
ايران      ۲۰۰۹    اميد ۱

امید نخستین ماهواره ساخت ایران که در مدار زمین قرار گرفت

ماهواره های نظامی از کجا امدند؟

با شروع مسابقه فضایی در ابتدای جنگ سرد بین آمریکا و شوروی سابق، به سرعت بحث استفاده نظامی و اطلاعاتی از توانایی بین دو طرف آغاز شد. اطلاع کسب کردن از توانایی طرف مقابل در آن روزها بسیار مهم بوده و هم آمریکا و هم شوروی سابق به سرعت برنامه ریزی سنگینی را برای توسعه ماهواره های عکس برداری آغاز کردند. ایالات متحده اولین کشوری بود که برنامه تصویربرداری فضایی را با پروژه بزرگ Corona آغاز کرده و طیف گسترده ای از ماهواره ها را با اسم دیسکاوری به فضا ارسال کرد.

این برنامه تا سالها یکی از مهم ترین اسرار آمریکایی ها بوده و نقش مهمی در توازن قوا در زمان جنگ سرد داشت. در آن زمان به دلیل عدم وجود فناوری لازم برای ارسال آنلاین تصاویر بعد از تمام شدن فیلم های دوربین نصب شده در ماهواره، فیلم های مورد نظر در یک بسته بندی ویژه با توان تحمل حرارت بالا در نقطه ای مشخص به سمت زمین آمده و معمولا در بین آسمان و زمین در نقطه ای مشخص یا بعد از افتادن در سطح آب توسط پرنده های ترابری هرکولس بازیابی شده و به دست کاربران برای ظاهر کردن و استفاده می رسید.

اولین ماهواره شناسایی و عکس برداری آمریکا مربوط به پروژه Corona

یکی از ماهواره های عکس برداری سری زنیت شوروی سابق

آمریکایی ها امروز نیز دارای ماهواره هایی مثل سری KH-۱۱ هستند که جزو دارایی های استراتژیک آنها در بحث تصویر برداری محسوب می شود. شوروی سابق نیز برنامه گسترده ای در خصوص ماهواره های تصویر برداری داشت که در این میان می توان به طرح ماهواره های شناسایی زنیت، طرح ایستگاه های فضایی سری سالیوت و پروژه آلماز اشاره کرد.  روسها امروزه از سری Yantar برای شناسایی فضا پایه استفاده می کنند.

ماهواره‌های نظامی چه کاربردهایی دارند؟

*تصویر برداری: از شناسایی اهداف تا شناسایی آثار انفجارهای اتمی زیرزمینی؛ بعضی از ماهواره‌های نظامی حتی می‌توانند اجسامی تا یک سانتی‌متر را روی زمین شناسایی کنند.

*ناوبری: از ناوبری، هدایت، مکان‌یابی و تعیین موقعیت مکانی تا راهنمایی تسلیحات و گروه‌های جنگی؛ در حال حاضر چند سیستم موقعیت‌یابی و ناوبری در جهان موجود هستند: سامانه موقعیت‌یاب جهانی جی‌پی اس، که متعلق به نیروهای نظامی آمریکا است، سامانه گلوناس روسیه، سامانه بایدو چین و سامانه گالیله اروپا! دقت موقعیت‌یابی نظامی گاه حتی به سانتی‌متر هم می‌رسد.

*جاسوسی: شناسایی ارتباطات مثل سیگنال‌های تلویزیونی، رادیویی و ارتباطی. سیستم جاسوسی سیگنال آمریکا برای نخستین بار در سال 1990 هشدار جنگ عراق و کویت را داد.

*ارتباطات: در عملیات و ماموریت‌های نظامی به فرماندهان کمک می‌کند تا اطلاعات خود را با یکدیگر در میان بگذارند و با خط مقدم یا مقر اصلی در ارتباط باشند.

*هشدار سریع: سنسورهای فروسرخ ماهواره‌ها می‌توانند پرتاب موشک را از خروجی گاز گرمشان شناسایی کنند. فناوری‌های جدیدتری نیز وجود دارد که می‌تواند مسیر موشک‌ها را با دقت خوب شناسایی کند.

*هواشناسی نظامی: برای ارائه اطلاعات آب‌و‌هوایی به واحدهای نظامی. مثلاً انگلیس از ماهواره EUMETSAT برای این کار استفاده می‌کند.

1.ماهواره های شناسایی با فیلم عکاسی

این ماهواره ها در ساده ترین تعریف، چیزی بیش از یک دوربین عکاسی با لنزهای بسیار قوی و بزرگ برای گرفتن عکس های دقیق و با جزئیات زیاد از اشیاء و نقاط تعیین شده نیستند. تا پیش از عصر دیجیتال، حتی پیشرفته ترین این نوع ماهواره ها، علاوه بر دوربین، دارای چندین حلقه فیلم بودند که هر کدام در درون یک کپسول محافظ قرار داشتند. با گرفتن تصاویر و تمام شدن هر حلقه فیلم، ماهواره با فرمان زمینی، فیلم و کپسول محافظ آن را بر فراز نقطه تعیین شده روی زمین و در زمان مشخص رها می کرد. سپس یک فروند هواپیمای 130-C که به طور ویژه ای تجهیز شده بود، این محفظه را در آسمان می گرفت و آن را به مراکز ویژه - برای فرآوری فیلم و تحلیل عکس ها - تحویل می داد.

در روسیه، فیلم و کپسول محافظ آن به سادگی روی خاک این کشور فرود می آمد و جمع آوری می شد. برخی از پیشرفته ترین این ماهواره ها، علاوه بر فیلم های متعارف حساس به نور مرئی، به فیلم های حساس به نور فروسرخ هم مجهز بودند تا امکان عکسبرداری شبانه (تا حدودی) و تشخیص اجسام و هدف های استتار شده را فراهم کنند.

استفاده از فیلم های عکاسی، محدودیت های بسیاری را بر استفاده کنندگان تحمیل می کرد. زیرا از یک سو به دلیل محدودیت فیلم، عمر این ماهواره ها به تنها چند ماه محدود می شد. با این حال، از آن جا که امکان ارسال فوری تصاویر گرفته شده به زمین وجود نداشت، کارکرد این ماهواره ها، بیشتر محدود به شناسایی استراتژیک و تصویربرداری از هدف های ثابت و نقاطی بود که نیاز فوری به شناسایی آنها وجود نداشت، مانند تصاویر از پایگاه های موشکی، سایت های نظامی و ... از سوی دیگر در شرایطی مانند بحران های بین المللی، تصاویر ماهوارهای پسیار دیر به دست تحلیلگران و تصمیم گیرندگان می رسید.

زیرا فیلم های گرفته شده یا می بایست پس از مصرف تمامی حلقه فیلم، با یک کپسول ویژه به زمین ارسال می شدند که با توجه به طول زیاد نوار فیلم ممکن بود که چند هفته طول بکشد یا این که تصاویر گرفته شده تنها با گرفتن چند عکس و بدون مصرف تمام فیلم یک کپسول، به زمین ارسال می شدند که این کار هم از عمر عملیاتی ماهواره به دلیل اسراف در مصرف فیلم و محدودیت تعداد کپسول های ارسال عکس به زمین - به تعداد کمتر از انگشتان یک دست - به شدت می کاست. در واقع، یک ماهواره شناسایی بدون فیلم، چیزی بیش از یک زباله فضایی نبود، حتی اگر تمامی سامانه های گران قیمت آن سالم و فعال باقی می ماندند.

2.ماهواره های مخابراتی

با پیدایش رادیو و برقراری ارتباطات بی سیم، برای نخستین بار امکان نظارت و کنترل بر عملیات های نظامی از فواصل دور فراهم شد. با این حال، امکان برقراری ارتباط مؤثر و کارآمد تا پیش از آغاز عصر فضا دشوار بود. به ویژه آن که برقراری ارتباطات در فواصل زیاد نیازمند استفاده از امواج رادیویی با طول موج بلند و بازتاب آن از لایه یونوسفر جو است که همین مسئله، باعث ایجاد دشواری هایی هم از لحاظ حجم اطلاعات مبادله شده می شود و هم این که تحت تأثیر تغییرات لایه یونوسفر جو قرار می گیرد. ماهواره های مخابراتی که در ارتفاع سی و شش هزار کیلومتری از سطح زمین بر فراز استوا در مدارهای «زمین آهنگ»

(یعنی در هر 24 ساعت یک بار به دور زمین می چرخند و از دید ناظر زمینی، همواره بر فراز نقطه ای در آسمان، ثابت هستند) به گرد زمین می چرخند، امکان برقراری ارتباط میان هر دو نقطه از زمین را تنها با استفاده از سه ماهواره مخابراتی فراهم می کنند. مهم ترین تفاوت میان ماهواره های مخابراتی نظامی و غیرنظامی، مقاومت بیشتر این ماهواره ها در برابر شنود، اخلال الکترونیکی و حملات سایبری است. دیگر ویژگی های ماهواره های مخابراتی نظامی و غیرنظامی عملا یکسان است. ضمن آن که قدرت های بزرگ از ماهواره های غیرنظامی برای تبادل داده های غیرحساس هم استفاده می کنند.

ماهوارۀ مخابراتی برای ناسا

3.ماهواره های شناسایی راداری

ماهواره های شناسایی تصویری با نور مرئی، یک نقطه ضعف بزرگ دارند و آن این است که قادر به تصویربرداری از پشت توده های ابر یا گرد و غبار غلیظ نیستند. برای حل این مشکل، نیاز به استفاده از امواج الکترومغناطیسی با طول موجی است که قادر به نفوذ در ابر یا غبار باشد و بتواند تصاویری قابل استفاده از هدف را تهیه کنند. اتحاد شوروی سابق، نخستین کشوری بود که از ماهواره های نظامی مجهز به رادار - البته فقط برای نظارت اقیانوسی و زیر نظر داشتن نیروی دریایی آمریکا - در اقیانوس های جهان استفاده کرد. این ماهواره ها از انرژی هسته ای برای تامین انرژی رادار خود استفاده می کردند و هنوز هم حدود 30 فروند از آنها که بیشترشان، اگر نگوییم همگی، از کار افتاده اند، به دور زمین در چرخشند.

در سال 1978، یکی از این ماهواره ها در منطقه قطبی کانادا سقوط کرد و منطقه ای به وسعت 124 هزار کیلومتر مربع را به مواد رادیواکتیو آلوده کرد. با این حال، نخستین استفاده از رادار برای تهیه تصویر از اهداف زمینی با کاربرد نظامی، به وسیله آمریکا طی آخرین سال های جنگ سرد انجام شد و آن هم به یک دلیل بسیار ساده: شرایط جوی. طی سال های درازی که آمریکا با استفاده از ماهواره های شناسایی بر شوروی و فعالیت های آن نظارت می کرد، همواره با یک مشکل بزرگ مواجه بود؛ پوشش ابری مانعی بزرگ برای این کار بود.

به عنوان مثال، میانگین پوشش ابر بر فراز مجتمع آزمایش های هسته ای شوروی هرگز از 60 درصد کمتر نمی شود و در ماه اکتبر (مهر ماه) به بیش از 83 درصد می رسد و به گفته یکی از مقامات سابق نظامی آمریکایی، وضعیت هوا در اتحاد شوروی فدراسیون روسیه همواره بد است. همین موضوع گرفتن عکس از تأسیسات حساس و مهم را بسیار دشوار و زمان بر می کرد، به طوری که گرفتن یک عکس خوب از یک منطقه با هدف خاص ممکن بود که سال ها طول بکشد. ولی از آن جا که امواج رادار به سادگی از ابرها عبور می کنند. امکان دیدن و تصویربرداری از هدف های زمینی در تمامی شرایط جوی در روز و شب فراهم می شود.

ماهواره راداری RISAT-2 کار مشترک بین هند و رژیم صهیونیستی اسرائیل

در این شیوه، امواج رادیویی با طول موج کوتاه سانتی متر یا میلی متر، به سمت هدف ارسال می شوند و بازتاب آنها به وسیله آنتن رادار دریافت می شود. با پردازش جاده های دریافتی می توان حتی از هدف تصویربرداری کرد. با این حال، استفاده از رادار به دلیل طول موج بسیار بیشتر آن نسبت به امواج نوری، مشکلاتی به همراه دارد. نخست آنکه وضوح تصویر به دلیل استفاده از طول موج بلندتر، کاهش پیدا می کند. زیرا به موجب یک اصل فیزیکی، رابطه مستقیمی میان طول موج مورد استفاده و وضوح تصویر وجود دارد. برای جبران این مشکل باید از آنتنی بسیار بزرگ با قطر صدها متر استفاده کرد.

از آن جا که این روش، عملی نیست؛ به جای آن از شیوه ای با نام «رادار روزنه مصنوعی» (SAR) استفاده می شود. به این ترتیب که به جای استفاده از آنتنی با ابعاد فیزیکی بزرگ، از حرکت ماهواره به عنوان آنتن مجازی استفاده می شود و با پردازش داده ها، تصاویری عکس مانند، هر چند باز هم با وضوح کمتر نسبت به عکس های با طول موج مرئی، ایجاد می شود. نخستین ماهواره شناسایی که با استفاده از امواج رادار کار می کند، «Lacrosse» نام دارد. اولین نوع از این ماهواره ها در دسامبر 1988 به مدار ارتفاع پایین پرتاب شد. از ماهواره های شناسایی هیچ یک از کشورها و نسل بعدی ماهواره های شناسایی آمریکا، اطلاعی در دست نیست.

4.ماهواره های عکسبرداری با حسگرهای دیجیتال

استفاده از روش عکسبرداری با استفاده از فیلم، شیوه ای بسیار پر هزینه بود و عمر عملیاتی ماهواره را به تنها چند ماه - بسته به تعداد عکس هایی که در هر روز می گرفت - کاهش می داد. در حالی که خود ماهواره می توانست، مدت ها پس از تمام شدن فیلم هاهم قابل استفاده باشد. از سوی دیگر، نیاز به پرتاب چندین ماهواره شناسایی عکاسی در هر سال به دلیل عمر محدود ماهواره ها هم هزینه بسیاری را تحمیل می کرد. به عنوان مثال، ماهواره 9-KH که به «پرنده بزرگ» (Big Bird) مشهور بود، 13 هزار و 600 کیلوگرم وزن داشت و تنها هزینه پرتاب آن به 300 میلیون دلار بالغ می شد. این در حالی است که خود ماهواره هم با 18.3 متر طول و 3.05 متر قطر، بسیار گران قیمت بود.

اما با آغاز عصر دیجیتال شرایط تغییر کرد. تصاویر دیجیتال که از حسگرهای CCD -که امروزه حتی در دوربین های تلفن همراه هم وجود دارند - به جای فیلم استفاده می کنند، امکان ارسال آنی تصاویر گرفته شده را حتی از آن سوی زمین به مرکز کنترل با استفاده از ماهواره های مخابراتی نظامی دارند. ضمن آن که این تصاویر، برخلاف فیلم های عکاسی، نیاز به ظهور ندارند و تصاویر، برای افزایش کیفیت آنها با کامپیوتر قابل پردازش هستند که این، خود، امکان تحلیل سریع تر، دقیق تر و بهتر عکس ها را فراهم می کند.

نخستین ماهواره مجهز به حسگر دیجیتال که حدود 41 سال پیش در 19 دسامبر ۱۹۷۶ به فضا پرتاب شد، 11-KH نام داشت و به یک حسگر CCD با 640 کیلو پیکسل (در مقایسه با ده ها مگاپیکسل دوربین تلفن های موبایل امروزی) مجهز بود و همانند سلف خود (KH-9) 5 متر طول، 3.05 متر قطر و 13 هزار و 600 کیلوگرم وزن داشت. این ماهواره و نسل بعدی آن (12-KH) به آینه های بسیار بزرگ، تقریبا مشابه آینه تلسکوپ فضایی هابل مجهز بودند. در واقع گفته شده که تلسکوپ فضایی با استفاده از فناوری 11-KH ساخته شد یا به عبارت دیگر، این ماهواره ها، هر کدام یک تلسکوپ فضایی هستند که به جای فضا بر زمین نظارت می کنند.

 شناسایی مخفیگاه بن‌لادن با استفاده از ماهواره های عکسبرداری 

نخستین نمونه ماهواره 12-KH که آن را 11-KH پیشرفته هم می نامند، در 28 نوامبر 1992 به فضا پرتاب شد. این ماهواره به حسگرهای پیشرفته تر، توانایی عکسبرداری با اشعه فروسرخ برای تصویربرداری شبانه و تشخیص اهداف استتار شده و امکان نقشه برداری زمینی مجهز بود. ضمن آن که پوشش رادار گریز داشت تا امکان ردگیری آن از زمین با رادار را به کمترین میزان برساند. از نسل بعدی ماهواره های جاسوسی که اطلاعات مربوط به آنها «به کلی سری» طبقه بندی شده اند، اطلاعی در دست نیست.

ماهواره های دیجیتال، امتیاز عملیاتی بزرگ دیگری هم با خود به همراه آوردند و آن، داشتن عمر عملیاتی بسیار طولانی به دلیل نداشتن محدودیت استفاده از فیلم بود. در واقع عمر عملیاتی این ماهواره ها، به جای چند ماه (فیلم درون ماهواره، حتی در صورت استفاده نشدن، به دلیل قرار گرفتن در معرض پرتوهای کیهانی سریعا خراب می شدند) به چندین سال می رسد و تنها محدودیت آنها، میزان سوخت آنهاست که امکان انجام مانورهای فضایی برای تغییر مدار و قرار گرفتن در نقطه مناسب در زمان تعیین شده برای گرفتن عکس از هدف های تعیین شده را فراهم می کند. بدون سوخت، ماهواره در مدار ثابتی به دور زمین می چرخد و عملا ارزش عملیاتی آن - به دلیل قابل پیش بینی بودن موقعیت آن - به شدت کاهش پیدا می کند.

5.ماهواره های ناوبری

دانستن این که در هر زمان، در کجا قرار داریم، از اهمیت بسیاری در زندگی غیرنظامی برخوردار است. این موضوع برای یگان های نظامی از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است. از جمله این که از گم شدن واحدهای نظامی جلوگیری می کند. از سوی دیگر، در عصر حاضر که عصر سامانه های هوشمند با برد زیاد است، انجام حملات بسیار دقیق و «جراحی گونه» از فواصل زیاد که از تلفات جانبی کم می کنند و احتمال موفقیت عملیات را افزایش می دهند، بیش از پیش اهمیت پیدا می کند و ماهواره های ناوبری، سامانه هایی هستند که برای این منظور طراحی و ساخته شده اند.

تعیین موقعیت با استفاده از ماهواره های ناوبری، بر اصل ساده زمان سنجی استوار است. این ماهواره ها که در مدارهای دایره ای و ارتفاع دقیق مستقرند، با استفاده از یک ساعت فوق العاده دقیق اتمی، علائم مربوط به خود ماهواره و زمان سنجی آن را منتشر می کنند. با دریافت همزمان سیگنال های سه ماهواره، می توان موقعیت هر جسمی را بر سطح زمین، روی دریا، هوا و حتی فضا تعیین کرد. امروزه ماهواره های نظامی که در اصل برای هدایت و تعیین موقعیت واحدهای نظامی در سراسر جهان طراحی، ساخته و در مدار مستقر شده اند،

گلوناس-ماهواره ی ناوبری ساخت روسیه

کاربردهای گوناگون و فزاینده ای در موارد غیرنظامی یافته اند و همین موضوع، با توجه به دقت بسیار بالای آنها، اهمیت بیش از پیش این نوع ماهواره ها را نه فقط در عملیات نظامی، بلکه حتی در زندگی روزمره ما نشان می دهد. در حال حاضر، علاوه بر ماهواره های «ناواِستار» سامانه GPS آمریکایی که از ماهواره های نسل چهارم و پنجم استفاده می کند، روس ها (سامانه GLONASS)، اروپایی ها (سامانه Galileo) و چینی ها (سامانه BeiDou) هم اقدام به ساخت و استقرار ماهواره های ناوبری کرده اند. هرچند این سامانه ها در حال حاضر، نه کامل شده اند و نه در اختیار عموم مردم (به جز سامانه GPS) قرار دارند.

6.ماهواره های پیش اخطار

آگاهی زود هنگام از حمله دشمن، می تواند تفاوت میان پیروزی یا شکست یا حتی میان مرگ و زندگی باشد. این موضوع در عصر هسته ای و موشک های بالستیک قاره پیما که می توانند در دست بالا نیم ساعث پس از پرتاب به اهداف خود برسند و ویرانی های عظیمی را ایجاد کنند، اهمیت بسیار بیشتری پیدا می کنند. در همین راستا، نخستین ماهواره پیش اخطار حمله موشکی در سال 1960 با عنوان «سامانه اخطار دفاعی» (Missile Defense Alarm System) که به اختصار «مایداس» (MiDAS) نامیده می شد در مدار قرار گرفت.

این ماهوارها که باگذشت زمان پیچیده تر و پیشرفته تر شده اند. با استفاده از حسگرهای فروسرخ، حرارت ناشی از پرواز موشک را ثبت و مسیر آن را دنبال می کنند و زمان رسیدن به هدف و مختصات جغرافیایی هدف مورد نظر را به مراکز فرماندهی خود اطلاع می دهند. یکی از فعالیت های عملیاتی این سامانه که توجه بسیاری را در زمان خود باعث شده در جنگ متحدان با عراق در ابتدای سال 1991 (عملیات توفان صحرا) بود که طی آن ماهواره های پیش اخطار، شلیک موشک های عرالی به سمت هدف هایی در خارج از این کشور را بلافاصله پس از پرتاب کشف و گزارش می کردند.

بر اساس برخی گزارش ها، جدیدترین نمونه های این ماهواره ها به سامانه «طیف نگار» مجهزند که با استفاده از آن، در زمان صلح، بر آزمایش های موشکی کشورهای مختلف نظارت می کنند و با تحلیل امواج حرارتی و نوری منتشر شده از موشک، می توانند سوخت مورد استفاده حرارت موتور، دمای بدنه موشک و در نتیجه، کارایی سامانه پیشرانه، سرعت و شتابگیری موشک وبردآن را تعیین کنند.

ماهواره پیش اخطار یا به اختصارDPS-ساخت ناسا

ویژگی های ماهواره های جاسوسی یا نظامی

ماهواره های جاسوسی را اغلب در ارتفاعات کم ( 480 تا 970 کیلومتری) قرار می دهند. این ماهواره ها می توانند در عرض کمتر از دو ساعت دور زمین گردش کنند و عکس های دقیق از مراکز نظامی بگیرند.

ماهواره هاي تاسيسات نظامي مشتمل از ماهواره هاي هواشناسي ، ارتباطي ، ردياب و مشاهده زمين مي باشند كه براي مقاصد نظامي به كار مي روند . برخي از اين ماهواره ها كه به ماهواره هاي جاسوسي نيز شهرت دارند قادر به تشخيص دقيق پرتاب موشكها ، حركت كشتي ها در مسير هاي دريايي و جابجايي تجهيزات نظامي در روي زمين مي باشند.
 

ماهوارۀ نور- نخستین ماهوارۀ نظامی جهان اسلام در فضا

درباره ماهیت واقعی و توانایی های فنی ماهواره نور به صورت رسمی خبری اعلام نشده است اما به نظر می توان با توجه به صحبت های سرلشکر سلامی بعد از این پرتاب، تا حدودی به ماهیت آن پی برد. این فرمانده عالی رتبه کشورمان این گونه گفته است: "امروز ما می توانیم جهان را از فضا رویت کنیم و این به معنای گسترش اطلاعات راهبردی نیروی دفاعی قدرتمند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. "

قاصد ماهواره بری سه مرحله ای با سوخت ترکیبی است-ساخت نیروی هوافضای سپاه 

این صحبت سرلشکر سلامی به احتمال فراوان مشخص می کند که ماهواره نور، حداقل یک سیستم تصویربرداری پیشرفته است و به سپاه توانایی رصد نقاط مختلف در کره زمین را می دهد. اما در خصوص اهمیت این دستاورد باید گفت که چندین دهه است که بار زیادی از عملیاتهای شناسایی و رصد فعالیت های کشورهای رقیب و دشمن چه در زمان صلح و چه در جنگ ها بر عهده ماهواره ها است. در زمان ۸ سال دفاع مقدس رژیم بعثی با دسترسی به تصاویر ماهواره ای که قدرت های بزرگ در اختیار آن قرار می دادند در چندین مرتبه توانست عملیات های نظامی ایران را از قبل متوجه شده و باعث ایجاد تلفات و خسارات گسترده برای ما شود. امروزه بخش مهمی از توانایی های ارتش های جهان و سرویس های امنیتی و اطلاعاتی بر اساس تصاویر ماهواره ای قرار گرفته است. از دوره جنگ سرد تا به امروز بسیاری از مناقشات جهانی توسط تصاویر ماهواره ای کشف شده و در خیلی از پرونده های مهم بین المللی این تصاویر ماهواره ای بودند که باعث شدند حقیقت آشکار شوند.

مشخصا این بخش از توانایی ها در رده دارایی های استراتژیک بوده و کمتر کشوری حاضر است آن را با دیگر کشورها به اشتراک بگذارد. ورود این توانایی به دارایی های سپاه پاسداران دریچه جدیدی را به روی فرماندهان نظامی و اطلاعاتی ایران باز کرده و به آنها کمک می کند تا در طرح ریزی های نظامی و اطلاعاتی خود با دقت بسیار بیشتری عمل کرده و برآورد بهتری از نقاط حساس در اطراف ایران و در کل جهان داشته باشند.

ماهوارۀ نور با ماهواره بر قاصد در مدار425کیلومتری زمین اروم گرفت

ماهواره نور با ماهواره بر سه مرحله ای قاصد با سوخت ترکیبی مایع-جامد(مرحلۀ اول مایع_مراحل بعدی جامد)، که هردو ساخت نیروی هوافضای سپاه هستند، به فضا پرتاب شدند. ماهواره در مدار425کیلومتری زمین قرار گرفت. میزان پایداری و عمر این ماهواره با توجه به مداری که در آن قرار گرفته، باید دو تا سه سال باشد. 
نکته مهم این است که  مواد به کار رفته در بدنه، پیشران و نازل این ماهواره بر، مواد کامپوزیتی با استفاده از فناوری الیاف کربن است. کامپوزیت با فناوری الیاف کربن باعث کاهش شدید وزن پرتاب گر نسبت به حامل های عادی، کاهش سطح راداری و مقاومت بالایی در برابر حرارت (دمایی بالای 400 درجه) دارند، در نتیجه انفجار ناپذیر است. 
ماهواره های نظامی (جاسوسی) را اغلب در ارتفاعات کم ( 480 تا 970 کیلومتری) قرار می دهند. این ماهواره ها می توانند در عرض کمتر از دو ساعت دور زمین گردش کنند و عکس های دقیق از مراکز نظامی و... بگیرند.